مصرف آب در مزارع برنج غرب اصفهان و اثر آن بر دبی زاینده رود

هدف از این تحقیق ارزیابی اثرات برنجکاری در حاشیه زاینده رود بر کمیت آب رودخانه می باشد. با اندازه گیری تبخیر و تعرق برنج و تخمین میزان برداشت آب رودخانه زاینده رود در مقطع بین دو ایستگاه هیدرومتری پل کله و لنج در جنوب غرب اصفهان (شبکه سنتی زیر کشت برنج) به روش بیلان، دلایل کاهش شدید دبی رودخانه در فصل کشت مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور ابتدا داده های هواشناسی اخذ و با روش جرم مضاعف صحت سنجی گردید. سپس تبخیر و تعرق مرجع در سه ایستگاه زرین شهر، مبارکه و فلاورجان محاسبه شد و به ترتیب مقادیر 1758، 1690 و 1466 میلی متر در سال به دست آمد. با اعمال ضرایب گیاهی برنج با روش فائو 56، نیاز آبی واقعی برنج به صورت روزانه محاسبه گردید و نیاز آبی برنج (با احتساب نیاز آماده سازی زمین) در طول دوره رشد برای سه ایستگاه مذکور به ترتیب 1485، 1438 و 1224 میلی متر به دست آمد. حجم آب خالص مورد نیاز برای مساحت 6630 هکتاری شالیزارها حدود 77 میلیون متر مکعب برآورد گردید. با در نظر گرفتن راندمان آبیاری در مزارع برنج (50 درصد) حجمی معادل 111 میلیون متر مکعب از آب رودخانه در طی دوره کشت به اراضی شالیزاری در حواشی رودخانه اختصاص یافته است. این عدد تطابق خوبی با رقم به دست آمده از رابطه بیلان (100 میلیون متر مکعب) نشان می دهد. در نهایت تغییر فرضی در الگوی کشت منطقه، به عنوان راهکاری برای برداشت کمتر آب از زاینده رود مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور لوبیا، ذرت دانه ای، گردو، سیب و انگور انتخاب و نیاز آبی آن ها به ترتیب 739، 929، 1610، 1532 و 1411 میلی متر محاسبه شد. با جایگزینی این محصولات به جای برنج به ترتیب 27، 15، 24، 29 و 40 میلیون متر مکعب در حجم آب مصرفی کشاورزی صرفه جویی به عمل می آید که این مقادیر می تواند دبی حداقل 13/1 تا 3 متر مکعب در ثانیه را به دبی زاینده رود در کل سال اضافه نماید. این میزان از دبی را می توان به نیاز زیست-محیطی زاینده رود اختصاص داد.